Главная » 2014 » Февраль » 19 » Юбилей Лотфулла хажи
10:37 Юбилей Лотфулла хажи | |
| Авылым мулласы Мєчет— ћєр авылныњ бизєге, рухи чыганагы. Є менє Тўрештє, нєкъ авылныњ уртасында, яшь наратлы тау битендє урнашуы белєн бїтен тирє-якка иман нуры чєчє сыман ул. Манарасы кўккє ашкан мєчет кўркємлеге, яктылыгы, љылылыгы, азан тавышлары белєн ўзенє тарта, гыйбадєт йорты чын мїселман тїсендє, тау їстеннєн авылга нур чєчеп, ямь биреп балкып тора. Тўреш халкы мулласы булуы белєн бик бєхетле, чїнки авылны бер мєхєллє итеп тату яшєтўдє муллаларныњ єћємияте зур. Є моныњ їчен кўп тырышырга, авыл халкыныњ ышанычын яуларга, абруй казанырга кирєк. Шундый хїрмєтле муллаларныњ берсе—мєчетне булдыруга кўп кїч салган, аныњ їчен љан атып торучы Тўреш авылыныњ имам-хатибы Лотфулла хаљи Гєрєев. Лотфулла єфєнде 1929 елныњ 12 февралендє ишле гаилєдє, 3 малай ћєм 2 кыз арасында уртанчысы булып дїньяга килє. Балачак, ўсмер вакытлары бик авыр чорга туры килє аныњ. —Аякта- чабата, тула оек, ризык мєсьєлєсе дє такыр. Яз кїне башак љыябыз, черегєн бєрєњге кєлљємєсе... Бїек Ватан сугышы башланганда миња 12 яшь иде. Єтием белєн абыем илебезне сакларга сугышка алына, —дип исенє тїшерє єњгємєдєшем. Гаилєдє ир-атлардан ињ їлкєне булып ул кала. Шул вакыттан хезмєт юлы башлана да инде ўсмернењ. 7 сыйныфны Тўрештє тємамлап, 8-9 сыйныфларны 1944-45 елларда кўрше Кўзєй мєктєбенє йїреп укырга туры килє. Башкача укырга мїмкинлек булмый, колхозга эшкє кушалар. 1949 елда ФЗО га укырга љибєрелє, є инде токарь-фрезерлаучы ћїнєрен ўзлєштереп кайтып, эшли генє башлагач, 1950 елда Совет армиясе сафларына чакыру кєгазе килє. 5 ел Маньчжуриядє хезмєт иткєн вакытта шофер-электромеханик ћїнєрен ўзлєштерє егет. Хезмєтен тутыргач, авылга кайтып, колхоз эшенє керешє. Йїк машинасында тїзелешлєргє Белореттан, Караиделдєн агач ташыйлар, берникадєр вакыт љињел машинада да эшлєргє туры килє. Соњрак 5 районны берлєштергєн "Туймазы- Башкиравтодор” оешмасына эшкє урнаша. Уфа автотранспорт техникумында квалификация кўтєрў курсларын тємамлаган яшь белгечне юл мастеры итеп тєгаенлилєр. Аннары Ленинградныњ юл тїзелеше комбинатында укып чыга. 27 ел буе койма яњгыр, кўз ачмаслык буран булсынмы, кїн дє Тўрештєн Бўздєккє йїреп эшлєргє туры килє Лотфуллага. Шушы еллар эчендє кўпме юллар кўтєртелгєн, кўпме кўперлєр салынган—санап бетергесез. Тынгысыз, озак еллык намуслы хезмєте їчен Лотфулла Гєрєев "Тыл ветераны” исеменє, кўпсанлы Мактау кєгазьлєренє ћєм Рєхмєт хатларына лаек. Беренче карашка Лотфулла хєзрєтнењ тормыш юлы башкаларныкыннан берни белєн дє аерылмый сыман. Тик ничек соњ аныњ гомер сукмагы дин юлына килеп тоташа?! Дингє, исламга Лотфулла кечкенєдєн ук тартыла. — Балачактан дин белєн сугарылып ўстем, кўњелгє сењеп калган нєрсєлєр шактый. Мин ўскєндє авылда 4 мєчет бар иде, шул вакытта манарадан яњгыраган азан тавышлары єле дє кўњелемдє. Єтием Муллагали яшьли ятим калып, дин юлында тєрбия алган кеше. Сугыштан исєн-сау єйлєнеп кайтты, авылыбыз мулласы иде. Єтиемне каршылаган кїнем—тормышымдагы ињ бєхетлелєрнењ берсе булды. Ул гарєп телендє шома укый ћєм яза белгєн, мєдрєсєдє белем алган абруйлы кеше иде. Ул яшєгєн чорда илебездє коммунистик идеология вакыты иде, шулай булса да, єтием диннєн аерылмады, 94 яшендє дїнья куйды. Єлхємдўлиллєћи, мин дє ўзаллы укып, гарєпчєне їйрєндем. Єнием яклап картєнием Бєдриямал да бик белемле, укымышлы кеше иде, аныњ кулыннан бервакытта да Коръєн-дисбе тїшмєде, миња да кечкенє чагымда догалар їйрєтє иде. Мєктєптє чагымда да догаларны алып барып, тєнєфес вакытында яшерен генє укыштыра торган идем,-дип хєтер йомгагын сўтє Лотфулла хєзрєт. Динне, иманны ныклап, бїтен кўњелен ћєм дє вакытын багышлап їйрєнўгє, Коръєн укуга Лотфулла хаклы ялга чыккач, 1991 елда керешє. Є озакламый Тўреш авылында мєчет тїзелє. Лотфулла хєзрєт мєчетне тїзў ћєм ачу тантанасы турында тўбєндєгелєрне сїйли: — Тєвєккєллєп, мєчет салуга керештек. Белорет ягыннан ташып, тїзў материал¬лары тупланылды. Озак та ўтмєде, 1996 елныњ маенда авылыбызда мєчетебезнењ кўркєм бинасы калкып чыкты. Манарасы торгызылып, аныњ очына ук менеп, беренче тапкыр азан єйтелде. Мєчетне салуның барлык сорауларын, шул исәптән матди ягын да республика кўлємендє данлыклы "Уњыш” колхозы тулысынча үз өстенә ала. Єлбєттє, мєчет тїзў —бик зур ћєм љаваплы эш. Аллага шїкер, бу изге эштє бик кўплєр зур ярдєм кўрсєттелєр, тїзелеш эшлєрендє чын кўњелдєн булыштылар. Бўгенге кїндє мєчет матур, халыкны намазга чакырып тора. Ўтє дє тыйнак кеше буларак, Лотфулла хаљи ўзе керткєн їлеш турында дєшмєде. Є авыл халкы болай дип телгє ала аны: —Мєчет тїзўдє Лотфулла хєзрєтнењ дє їлеше бик зур, эшне башлап йїрўче булды ул, ћєр кїн балта осталары белєн бергє эшкє чыкты, бўрєнє арасындагы мўгенє кадєр ўзе какты. Аллаћы йортын їлгерткєч, мєчет ачу тантанасына бик кўп халык љыела, читтєн кайтучылар да кўп була, Уфадан зур дин єћеллєре килє, район авыллары имамнары, барлык тўрешлелєр ћєм тирє-як авыл халкы катнаша. Мєчетнењ имамы итеп тантанага килгєн Русия мїселманнарыныњ Ўзєк Диния нєзарєте рєисе Тєлгать Таљетдин тарафыннан Лотфулла хєзрєт билгелєнє. Є инде ике елдан Лотфулла хєзрєт хаљ кылу ниятендє нєзарєткє гариза бирє. Ћєм, нићаять, менє ул кїн килеп љитє. 1998 елда авыл мулласына хаљ кылу насыйп була. Єс-Сафє ћєм єл-Мєрва таулары арасында булып, шифалы су алып, хаљ гамєллєрен кылып, туган ягына єйлєнеп кайта. Хаљдан кайткач, Тўреш мєчетенє йїрўчелєрне ћєм авылдашларын изге зєм-зєм суы белєн сыйлый. Догаларын укый, хаљ сєфєре турында озаклап, бик кызыклы итеп сїйли. Лотфулла хаљи белєн єњгємє кору, гомумєн, кызыклы ћєм мавыктыргыч. Ата-бабаларыбызныњ изге љиренє барып, намаз кылу бєхетенє дє ирешкєн кеше ул. Теплоходта сєяхєткє чыгып, Фєридє Кудашева, Салават Фєтхетдинов, Идрис Кєлимуллиннар кебек кўренекле мєдєният эшлеклелєре, шєхеслєр белєн очрашып аралашу, Казандагы "Кол-Шєриф” мєчетенє, шєћри Болгарга тукталып, намаз кылу турында ихлас кўњеленнєн сїйлєде Лотфулла хаљи. Имам-хатиб искиткеч кїчле рухлы кеше, бўген — 85 яшен каршы алганда да, дєртле-дєрманлы єхлак иясе љињел булмаган мулла вазифасын башкара, ћєр кїн барып мєчетнењ утын-љылысын да тикшереп тора, кїненє биш тапкыр намазын да калдырмый, кирєк икєн, їздереп љырлап та љибєрє, кўзлєр тимєсен. Дўрт бала єтисе дє Лотфулла хєзрєт. Їч улы ћєм кызы барсы да югары белемле, вазифалы эшлєрдєлєр, љємгыятькє файдалы кешелєр. —Безнењ авылда мєчет—районыбызда беренчелєрдєн. Авыл халкыныњ бердємлеге хакында сїйли бу. Авылыбыз зур. Шуња кўрє бўгенге кїндє мєчетебез аны тулы канлы тормыш белєн яшєтўдє зур єћємияткє ия. Чїнки їлкєннєр дє, яшьлєр дє, авылыбыздан читтє яшєўчелєр дє љомга намазларына, ифтар мєљлеслєренє, корбан гаетенє йїрилєр. Бу чараларны ўткєрўдє олысы-кечесе бик телєп катнаша, ћєркем ўзеннєн їлеш кертергє тырыша. Гает намазыннан соњ корбан чалу, аныњ итеннєн мєчет ишегалдында казан асып, халыкны кунак итў авылга ямь їсти, нур бирє. Муллабыз кул астында авылыбыз элек-электєн дини йолаларны ўтєп килє. Ўсеп килгєн буын кешелєрендє, галимнєрдє, уњышлы эшкуарларда—ћєммєсендє дингє хїрмєт ачык кўренє. Килєчєктє дє мєчетлєр яшь буынны тєрбиялєўгє ўз їлешен кертсен иде, —ди авыл билємєсе башлыгы Римма Мусина. Гомумєн алганда, Лотфулла хаљи имамлык иткєн Тўреш мєчетенє даими рєвештє ике дистєлєп кеше йїри. Љомгага, тєравихка артыграк та љыелалар. Дини бєйрємнєргє читтє яшєўче авылдашлар кўп кайта, мєчеткє сыймаган вакытлары да булгалый икєн. —Минем бар телєгем—мєчет ишеклєре ябылмасын иде. Авылдашлар иманга килсеннєр, олы кешелєребез љомга намазларына йїрсеннєр, яшьлєр дингє тартылсыннар иде. Азан тавышы ћєр йортка иман нуры булып ўтеп керсен иде, —дигєн телєклєрен љиткерде сўз ахырында Лотфулла хаљи. Авылда мулла—сулар ћавадай кирєк кеше. Бу мєкалєне язу їчен дє, Лотфулла хаљины беренче барудан гына їендє очратып булмады. Аныњ бер генє буш сєгате дє юк. Гаилєгє шатлык їстєлсє, ул килеп, изге догасын калдыра, балаларны никах белєн тормышка озата, кайгы килсє дє изге сўз белєн булыша. Єлбєттє, кайбер авылларда динне саклау, халыкныњ рухи тєрбиясен ўстерў тўгел, кечкенє мєчетнењ газы, уты їчен да тўлєў авырлыклар тудыра. Авылда яшєгєн, шулай ук читкє киткєн ћєркем авыл мєчете, ўзлєре їчен изге дога кылып торучы мулласы барлыгын хєтердєн чыгармасын иде. Аллаћы Тєгалєне беренче урынга куеп, ислам динен югалтмаган, єби-бабаларыбызныњ гореф-гадєтлєрен саклаган, мєчетеннєн азан тавышы яњгыраган авыл беркайчан да юкка чыкмас, мєчеткє йїрўчелєр дє бихисап булыр, дин сабаклары да укытылыр, дигєн телєктє калабыз, инша Аллаћ. Лилия НАСЫЙРОВА. | |
| Просмотров: 601 | Добавил: BorisM | |
Меню сайта
Форма входа
Статистика
Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
